کتابشناسی منابع تخصصی تاریخنگاری نحویان و لغتشناسان
1. اخبار النحویین (تاریخ النحویین) نوشته ابو بکر محمد بن عبد الملک تاریخی بغدادی
1. تاریخ درگذشت نگارنده در منابع یافت نشد، اما با توجه به طبقه مشایخ وی همچون حسن بن محمد زعفرانی (درگذشته 260 هـ.ق) و احمد بن منصور رمادی (درگذشته 265 هـ.ق) و عبد الله بن شبیب بصری (درگذشته 318 هـ.ق) و نیز طبقه شاگردان او چون ابو طاهر محمد بن احمد ذهلی (درگذشته 367 هـ.ق) میتوان آن را اوایل سده چهارم دانست.
2. یاقوت حموی در کتاب معجم الادباء (ج1 ص5 و 6) از این کتاب با نام «اخبار النحویین» و به عنوان نخستین کتاب درباره تاریخ نحویان یاد کرده و بارها از آن نقل میکند.
3. این کتاب به گفته یاقوت، کمحجم بوده و انبوهی از نوادر (گزارشها و قصص تاریخی) در لا بهلای آن وجود داشته است.
2. این کتاب مفقود شده و اکنون در دسترس نیست.
2. اخبار النحویین نوشته ابو محمد عبد الله بن جعفر بن درستویه
1. نگارنده معروف به «ابندرستویه» متولد شهر فسا در فارس ایران به سال 258 هـ.ق است که در دانش ادب عربی شهرت یافت و در بغداد به سال 347 هـ.ق درگذشت.
2. گویا این کتاب در همان دوره کهن مفقود شده است چرا که یاقوت (درگذشته 626 هـ.ق) از عدم دسترسی به آن یاد کرده است. (معجم الادباء ج1 ص6)
3. مراتب النحویین نوشته ابو الطیّب عبد الواحد بن علی لُغَوی حَلَبی درگذشته 351 هـ.ق
1. این کتاب از کتابهای مهم و کهن تاریخ نحو و لغت به شمار میرود.
2. دانشمندانی چون یاقوت حموی در معجم الادباء از این کتاب بهره بردهاند.
3. سیوطی چکیده این کتاب را در کتاب خود المزهر (ج2 ص395 تا 414) آورده است.
3. این کتاب توسط محمد ابو الفضل ابراهیم تحقیق و چاپ شده است.
4. اخبار النحویین نوشته ابو اسحاق ابراهیم بن عبد الله نَجیرمی درگذشته حدود 355 هـ.ق
1. تنها ابن ندیم در فهرست خود از این کتاب یاد کرده است.
2. ابن ندیم این کتاب را از آنِ نَجیرمی دانسته است. از میان نحویان و لغویان دو نفر بدین لقب مشهورند یکی ابو اسحاق ابراهیم بن عبد الله نَجیرمی و دیگری ابو یعقوب یوسف بن یعقوب نَجیرمی (درگذشته 423 هـ.ق)، که اولی استاد علی بن احمد مُهلَّبی و دومی شاگرد اوست. گویا مقصود ابن ندیم از نگارنده اخبار النحویین، اولی میباشد و بعید نیست این کتاب همان کتاب امالی نجیرمی یا بخشی از آن باشد که یاقوت گاه گزارشهای نحویان را از آن نقل میکند.
3. این کتاب مفقود شده و اکنون در دسترس نیست.
5. مقدمه تهذیب اللغة درباره طبقات لغتدانان نوشته ابو منصور محمد بن احمد ازهری شافعی (درگذشته 370 هـ.ق)
🔸36 صفحه - به زبان عربی
🔸همراه با فهرست طبقات پنجگانه
🔸حجم: 532 کیلوبایت (نسخه pdf) - دریافت
▪️ مطالعه این نوشته برای آشنایی با واژهپژوهان کهن پیشنهاد میشود.