🔸نمودار: رویکردها در اعتبارسنجی حدیث
🔸نسخه jpg
🔹دریافت نمودار با کیفیت بالا از این‌جا (904 KB)
🔹نکته‌ای که باید پیش از مطالعه کتب رجالی (اعتبارسنجی) بدان توجه داشت
▪️قبل از مطالعه کتاب‌های رجالی باید به این نکته توجه داشت که دو رویکرد کلان در زمینه اعتبارسنجی حدیث وجود دارد.
الف) رویکرد قدمای شیعه تا سده هفتم هجری که بر پایه کتاب‌محوری بوده و به طور عمده بر بررسی محتوا و قرائنِ پذیرش کتاب استوار بوده است؛
ب) رویکرد راوی‌محوری که به طور پررنگ در سده هفتم از اهل سنت برگرفته شد و وارد محیط علمی شیعه شد و تا کنون نیز رویکرد غالب و رایج به شمار می‌رود.
▪️در مطالعه کتب به ویژه کتب جدید باید به این نکته توجه داشت که آیا نویسنده این کتاب به تفاوت این دو رویکرد توجه داشته و به طور ویژه آیا درباره رویکرد کتاب‌محوری آگاهی کافی داشته است یا نه؟ بسیاری از مقالات و کتب جدید اساسا بر پایه راوی محوری نگاشته شده و گویا تصویر دیگری جز این در ذهن نگارنده وجود نداشته است. بنا بر این همین رویکرد در نوشته ها چیره می شده و مانع نگاه همه سویه به موضوع می شده است.
خوشبختانه از حدود دو دهه پیش، توجه به رویکرد کتاب‌محوری در میان برخی پژوهشگران پررنگ شده و شاهد برخی نوشته‌ها (هر چند کم‌شمار) در این باره هستیم.
▪️در حدّ آشنایی ناقصم با این کتاب‌ها می‌توانم این نگاشته‌ها را نام ببرم که نگارنده آن‌ها به این دو رویکرد توجه داشته است:
1. نگاشته‌های جناب آقای احسان سرخه‌ای
2. نگاشته‌های جدید جناب آقای سید علیرضا حسینی شیرازی
3. کتاب تاریخ حدیث مکتوب شیعه نگاشته جناب آقای عباس مفید
4. کتاب حدیث ضعیف نگاشته جناب آقای امین حسین‌پوری
5. نگاشته‌های مربوط به دروس استاد سید احمد مددی و برخی شاگردانشان مانند آقای مهدی خدامیان و محمد باقر ملکیان
6. کتاب بازسازی متون کهن حدیث شیعه، گردآوری محمد عمادی حائری
با این حال، حقیر بر این باورم که هنوز کتابی جامع و مناسب درباره رویکرد کتاب‌محوری و اعتبارسنجی گام به گام بر پایه تجمیع قرائن نگاشته نشده است.
▪️دانستن پاره‌ای از موضوعات برای اعتبارسنجی حدیث لازم و ضروری است و تفاوتی نمی‌کند که شما چه مبنایی داشته باشید. مانند ساختارشناسی سند و تحریف زدایی و تصحیف زدایی از سند و عادی سازی سند (تعلیق و تحویل و ...)
ولی در مباحثی که منتهی به داوری درباره راوی می گردد معمولا تفاوت رویکرد موجب تفاوت در نوع داوری نیز می شود.
پس نوآموزانِ دانش اعتبارسنجی توجه بفرمایند که سیر مطالعاتی کتب باید به گونه‌ای باشد که حتما درباره رویکرد کتاب‌محوری اطلاعات کافی کسب نموده و با دید بازتری به اعتبارسنجی بپردازند.
