توضیح حول آیة 6 من سورة النساء
وَ ابْتَلُوا الْیَتَامَى حَتَّى إِذَا بَلَغُوا النِّکَاحَ فَإِنْ آنَسْتُمْ مِنْهُمْ رُشْداً فَادْفَعُوا إِلَیْهِمْ أَمْوَالَهُمْ
«حتی» فی الآیة الشریفة ابتدائیة و «اذا» شرطیة و جزاؤه مجموع الشرط و الجزاء (فان آنستم ...)، اذ لو کانت «حتی» غائیة جارة بان یکون قوله تعالی «حتی اذا بلغوا النکاح» غایة للابتلاء، لکان من المناسب ان یقول «حتی یبلغوا النکاح»، فلا وجه لذکر «اذا»، لکن الذی یبدو بملاحظة موارد استخدام اسلوب «حتی اذا» فی القرآن ان الظهور الاول لـ«حتی اذا» ان تکون «اذا» شرطیة و «حتی» ابتدائیة.
فتترجم الآیة کالتالی:
«یتیمان را بیازمایید، آن گونه که اگر به سن زناشویی (بلوغ) رسیدند، چون در آنان کاردانى یافتید، دارایی هایشان را به آنان بازگردانید و آن را به گزاف و شتاب که مبادا بزرگ گردند، نخورید!»
و هنا نقاط یجب الالتفات الیها:
1- لا شک أنّ الابتلاء إنّما هو لإیناس الرشد، لا لکشف البلوغ
2- دور ما بعد «حتی» فی الآیة بالنسبة الی ما قبلها نحوٌ من التفریع الذکری لاکمال الغرض و مستوٍ نهائی لبیانه و یکون ما قبلها بدء و مستوٍ بدائی و تمهیدی لبیان الغرض. فهذا خصوصیة غالبیة لـ«حتی» الابتدائیة حیث یلعب غالبا دورا واضحا فی بیان المراحل القصصیة التدریجی. فلا نستظهر حینئذ ان تکون «حتی» للتعلیل کما قاله بعض مَن ذهب الی کونها ابتدائیة، لعدم الدلیل علیه.
3- مفاد الآیة من الموارد التی یعلم الملاک فیها و لهذا یتبعه الحکم سعة و ضیقا و لاینبغی الخوض فی مباحث تتعلق بالجانب اللسانی للدلیل کمفهوم الشرط و ... .
4- کل ما یقع تحت اطار الملاک المذکور فهو باطل من الناحیة الوضعیة اذ هو مما یتعلق ببغض المولا.
سید جلال جمالی 1390
